9 na 10 przypadków problemowych najemców wynajmujący wzięli sobie „na głowę” na własne życzenie. To wynika z moich zawodowych doświadczeń. Z rozmów o problemach wynajmujących. Zaniedbali weryfikację osób, z którymi zawierali umowę najmu. Zanadto ufali drugiemu człowiekowi.
Spis treści
Poznaj i sprawdź swojego najemcę
Wielu moich czytelników dopytuje się w mailach o zapisy umowne zabezpieczające ich interesy. Chcieliby mieć możliwość wykorzystania umowy najmu wtedy, gdy pojawi się jakiś problem. Skupiają się na doszlifowaniu tekstu umowy. Ale czy umowa jest naprawdę najważniejsza? Otóż nie! Musisz pamiętać, że najem lokalu mieszkalnego jest dosyć ściśle uregulowany przepisami prawa i w zasadzie niewiele można umownie sobie zastrzec ponad to co przewidział ustawodawca.
Przy wynajmie najważniejsza jest kompleksowa weryfikacja kandydatów na najemców. Nikogo nie powinno dziwić zadawanie pytań, gromadzenie informacji czy żądanie okazania dokumentów. Przecież oddajemy komuś naszą własność o wartości kilkuset tysięcy złotych. Jak lokator nie będzie miał uczciwych zamiarów, to możemy długo nie odzyskać władania lokalem albo odzyskać lokal zniszczony albo oba warianty naraz.
Ale czy tak można? Można. Nawet trzeba!
Większość z nas zakłada, że ludzie są uczciwi. I zdarza się, że nie mamy racji. Szkoda tylko, że najczęściej przekonanie się o tym bywa bardzo bolesne i uciążliwe. Tracimy pieniądze, czas i nerwy.
Rozmowy z najemcą
Najczęstszą metodą weryfikacji jest rozmowa. Tutaj trzeba opanować kilka sztuczek. Manipulacji. Nauczyć się czytania „mowy ciała” i opanować inne przydatne umiejętności.
Niektórzy wynajmujący bardzo skrupulatnie przeprowadzają rozmowy z kandydatami. Mają przygotowaną listę pytań. Zadają je każdemu, kto zgłasza się na ogłoszenie. Bardzo często robią notatki już przy pierwszej rozmowie telefonicznej. Przy kolejnym spotkaniu zadają ponownie te same pytania albo prowadzą rozmowę tak, by omówione wcześniej tematy zostały poruszone ponownie. Jeżeli odpowiedzi różnią się, to dyskwalifikuje to kandydata. Potencjalny kontrahent po prostu nie jest szczery.
Doświadczeni wynajmujący potrafią w jednej rozmowie przeprowadzonej z kandydatem poruszyć te same istotne tematy dwa razy. Zadając podobne pytania na początku i na końcu rozmowy. Na tej podstawie weryfikują prawdomówność partnera.
Jeżeli najemcami jest para, to można oddzielnie porozmawiać z najpierw z jedną osobą, a przy najbliższej okazji z drugą. Porównujemy wtedy wersje obu kandydatów.
Zwracaj uwagę na mowę ciała. Na ten temat znajdziesz masę informacji w Internecie. Ja podam tylko kilka podstawowych przykładów. Jeżeli ktoś unika kontaktu wzrokowego przy udzielaniu odpowiedzi, to powinno to wzbudzić Twoją czujność. Tak samo nagła zmiana postawy w trakcie rozmowy. Chodzi głownie o zmianę postawy z otwartej (ręce luźne, sylwetka swobodna) na zamkniętą (ręce założone — krzyżowanie ramion). Inne objawy kłamstwa to: zakrywanie ust w trakcie mówienia, objawy zdenerwowania, stukanie palcami. To zagadnienie wymaga pogłębienia swoich umiejętności i nabrania pewnego doświadczenia. Dopiero gdy uda się opanować tę trudną sztukę zdasz sobie sprawę z tego ile można wyczytać z mowy ciała. Na koniec muszę Cię zmartwić. Prawdziwy oszust oszuka nawet doświadczonego rozmówcę. Taka osoba najczęściej umiejętność kłamania „wyssała z mlekiem matki” i ma po prostu wrodzony talent.
Kiedyś rozmawiałem z wynajmującym, który szuka najemców niepalących. Choć sam nie palił, to nosił ze sobą na rozmowy paczkę papierosów. Po zakończonej rozmowie z kandydatem, pod klatką schodową, wyciągał papierosy i częstował kandydata. W ten sposób weryfikował, czy odpowiedź udzielona kilka pięter wyżej jest prawdziwa czy jednak nie. Nałóg i odruch bezwarunkowo demaskował kłamstwo.
No dobrze, ale o co pytać najemcę?
Lista pytań powinna obejmować różne zagadnienia ułożone w konkretną kolejność albo powinna być wręcz losowa by wyglądała naturalnie. Oto kilka standardowych pytań:
Na jak długo najemca chce zawrzeć umowę? To jest zresztą pytanie podstawowe bo w zasadzie musisz ocenić czy oczekiwania najemcy są zbieżne z Twoimi. Natomiast jakieś kluczenie przy udzielaniu odpowiedzi powinno wzbudzić Twoją czujność. Zdarza się, że najemcy potrzebują lokalu na kilka tygodni lub miesięcy i wtedy odpowiadają zdawkowo lub unikają udzielenia jednoznacznej odpowiedzi. Nie chcą się z góry zadeklarować na jakiś minimalny okres.
Gdzie do tej pory mieszkali? Dlaczego się wyprowadzili z poprzedniego lokum? W jakich okolicznościach? Losy najemców bywają różne. Tak samo intencje jakie nimi kierują. Powinny nas uspokoić odpowiedzi związane ze zmianą miejsca pracy lub studiami. Tak samo chęć wyprowadzki z domu rodzinnego albo zamieszkanie z małżonkiem lub partnerem albo sprzedaż nieruchomości przez dotychczasowego wynajmującego. Twoją czujność powinno wzbudzić poszukiwanie nieruchomości na teraz, bo może to oznaczać, że uciekają od poprzedniego wynajmującego. Tak samo zbyt częste zmiany miejsca zamieszkania. Może to po prostu oznaczać, że najemcy są osobami konfliktowymi.
Ile osób będzie mieszkać w lokalu? To ważna informacja. Po pierwsze chcesz wiedzieć, czy lokal przypadkiem nie będzie nadmiernie eksploatowany, a po drugie czy jego wielkość jest odpowiednia. Zbyt duży lokal na rynku ekonomicznym do małej ilość osób, które mają zamieszkać powinno wzbudzić czujność. O ile jest to dopuszczalne w segmencie premium gdzie najemcy szukają wygody, o tyle niekoniecznie jest to pożądane w segmencie popularnym. Najemcy może być nie stać na płacenie Tobie czynszu i ponoszenie opłat. Co gorsza może okazać się, że po prostu nie jest uczciwy i szuka kogoś, kto będzie go utrzymywał w swoim mieszkaniu. Pamiętaj by później wszystkie osoby zamieszkujące dopisać do umowy najmu, a najlepiej by wszyscy stali się stroną umowy najmu. Oczywiście jeżeli są pełnoletni.
Kiedy najemca chce się wprowadzić do lokalu? To pytanie ma na celu zorientowanie się czy najemca przypadkiem nie został wyrzucony z poprzedniego mieszkania. Do odpowiedzi należy podchodzić ostrożnie. Miałem kiedyś bardzo dobrego najemcę, którego dziewczyna z dnia na dzień wyrzuciła z mieszkania. Po prostu rozstali się z hukiem. Ale nie mogę o nim powiedzieć złego słowa — czynsz zawsze był na czas i po zakończeniu najmu rozliczył się ze wszystkiego jak należy.
Czy jesteś gotowy zawrzeć umowę najmu okazjonalnego lokalu / umowę najmu instytucjonalnego lokalu? Odpowiedź na to pytanie pozwoli ocenić, czy najemca ma jakieś doświadczenie w najmie i czy może wcześniej był stroną tego typu umowy. Te umowy z najlepszy dostępny sposób zabezpieczają interesy wynajmującego, ale nie każdy jest nimi zainteresowany albo nawet o nich wie. Odpowiedź na to pytanie niestety nie daje jednoznacznej odpowiedzi. Część osób, które mają nie do końca uczciwe zamiary może się przestraszyć wizyty u notariusza lub szerszej weryfikacji, ale oszust nie wystraszy się niczego — podpisze wszystko by osiągnąć swój cel.
Jakie masz źródło dochodu? Od kiedy tam pracujesz? Gdzie wcześniej pracowałeś? Ile zarabiasz? Takie pytania powinny paść choć nie są one dla nikogo wygodne. Wydaje nam się, że zanadto ingerujemy w czyjeś sprawy majątkowe. Nic bardziej mylnego. Przecież umowa, którą zawieramy jest umową odpłatną. W Twoją stronę ma co miesiąc nastąpić przepływ określonej kwoty. Jeżeli najemca zbyt często zmienia pracę, nie potrafi jej utrzymać, nie ma stałego źródła dochodów, to możesz być pewny, że czynsze też niekoniecznie będą spływać regularnie. O aspekcie finansowym weryfikacji troszkę niżej napiszę jeszcze więcej.
Czy najemca może podać numer telefonu do poprzedniego wynajmującego w celu uzyskania referencji? O referencjach napiszę nieco później. Tutaj umieszczam pytanie jedynie dla porządku.
Czy najemca pali papierosy lub używa innych używek? Większość najemców ceni sobie możliwość zamieszkania w lokalu, w którym nie czuć smrodu papierosów. Dlatego wynajmujący zwracają uwagę na odpowiedni dobór najemców. Dodatkowo palący najemcy to dodatkowe ryzyko uszkodzenia Twojego majątku. Wypalone dziury w tapicerowanych meblach, uszkodzenia podłogi zdarzają się nader często.
Czy najemca chce do lokalu wprowadzić się ze zwierzętami? Na ten temat popełniłem kiedyś oddzielny wpis i nadal uważam, że to sprawa indywidualna. Nie każdy wynajmujący akceptuje każde możliwe zwierze w swoim mieszkaniu. Nawet jeżeli jest wielkim miłośnikiem braci mniejszych.
Czy najemca ma potrzebę przeprowadzenia zmian w lokalu? To dość często spotykane pytanie. Trzeba pamiętać, że lokatorzy mogą mieć swoje specyficzne wymagania. Począwszy od przemalowania ścian, a skończywszy na przeróbkach w łazience gdy członkiem rodziny najemcy jest osoba niepełnosprawna. Pytaj o to by wszystkie ustalenia było od początku klarowne.
Czy najemcy wystarczy zaoferowane umeblowanie lokalu? To bardzo dobre pytanie. Czasami najemcy boją się prosić o dołożenie jakiegoś wyposażenia i po prostu rezygnują z oferty. Zadając to pytanie dowiadujesz się czy przypadkiem najemca nie ma swoich mebli i wtedy po zawarciu umowy będzie chciał byś Ty zabrał swoje. Z drugiej strony wielokrotnie przekonywałem się, że najemcy potrafią wskazać 2–3 pozycje, których im brakuje i to determinuje umowę z nimi. Zadanie pytania otwierało pole do negocjacji. Ja doposażałem mieszkanie w dodatkowy sprzęt za 200–500 zł, a w zamian za to zyskiwałem długoletnich i pewnych najemców.
Poszukiwania informacji o najemcy w Internecie
Skoro nawet ZUS przeszukuje portale społecznościowe w celu odmowy wypłaty świadczenia bo ubezpieczony wcale nie był chory tylko pojechał na urlop do ciepłych krajów, to dlaczego Ty nie masz tego zrobić? Nawet nie zdajesz sobie sprawy ile informacji można znaleźć po samym imieniu i nazwisku oraz miejscowości, gdzie najemca mieszkał.
Możesz poszukać informacji na portalach społecznościowych. Obejrzeć zdjęcia. Zobaczyć czy najemca imprezuje czy nie. Czy pali papierosy czy nie ma na to dowodu. Jak często zmienia pracę. Itd.
Dobrą metodą jest wpisanie w Google imienia i nazwiska najemcy, miejscowości oraz słowa „dług”. Nawet nie zdajesz sobie sprawy z tego, jak często nazwiska nieuczciwych najemców pojawiają się na portalach handlujących długami. Nie trzeba kupować specjalistycznych baz by się o tym przekonać. Ja w pracy zawodowej korzystam z systemów płatnych, ale większość ujawnionych notorycznych dłużników bez problemu można wyszukać za darmo.
Weryfikacja dokumentów najemcy
Na zachodzie standard. U nas zdarza się oburzenie ze strony kandydatów na najemców. Tak, dobrze czytasz. Potrafią oni na forach prawniczych pytać „czy wynajmujący może żądać przedstawienia wyciągu z rachunku bankowego?” Możemy żądać okazania każdego dokumentu, jaki uznamy za stosowny w celu weryfikacji najemcy. Oczywiście trzeba pamiętać, że na przetwarzanie niektórych danych osobowych potrzebna jest zgoda najemcy. W końcu obowiązuje RODO, a wynika z niego szereg obowiązków dla tych, którzy wynajmem zajmują się zawodowo.
Możesz żądać przedstawienia zaświadczenia od pracodawcy o okresie zatrudnienia i wysokości zarobków. Dane to możesz potwierdzić oczekując przedstawienia wyciągu bankowego. Popularną metodą weryfikacji zanadto nie ingerującej w finanse najemcy jest oczekiwanie przedstawienia trzech ostatnich opłat za telefon komórkowy albo innej opłaty wnoszonej okresowo (czesne za studia, Internet, prąd). Systematyczne opłacanie ich przez najemcę powinno zaowocować plusem z Twojej strony.
Weryfikacja sytuacji finansowej najemcy
W tym aspekcie wynajmujący popełniają najczęstsze błędy. Z drugiej strony jest to stosunkowo prosta metoda weryfikacji wypłacalności najemcy.
Przy zawarciu umowy najemca powinien wpłacić całą kaucję oraz czynsz za cały pierwszy miesiąc trwania najmu. Podkreślam, że to wszystko powinno to być uiszczone w całości w momencie zawarcia umowy najmu, a najpóźniej przed wydaniem lokalu. Odpowiednie zapisy trzeba zamieścić w umowie najmu.
W 80 — 90% przypadków problemów z niepłacącymi najemcami wynajmujący odstąpił od tej zasady przy zawieraniu umowy. Jakakolwiek propozycja najemcy zmierzająca do podzielenia kaucji na raty powinna z automatu go zdyskwalifikować.
Oto dowód.
Dziś otrzymałem zgłoszenie od wynajmującego. Najemca zawarł umowę i podpisał takie o to zobowiązanie. Nie mylisz się, poza tymi 200 zł nie zapłacił nic. Uciekł z lokalu po ponad miesiącu zwodzenia wynajmującego. Aha. I to oświadczenie zostało złożone pod umową najmu okazjonalnego lokalu. Najemca „zainwestował” też w akt notarialny o dobrowolnym poddaniu się egzekucji z wydania lokalu.
Jeżeli najemca nie jest w stanie odłożyć kilku tysięcy złotych na kaucję i pierwszy czynsz, to jak myślisz, co zrobi gdy zepsuje mu się samochód albo zachoruje dziecko? Czy w pierwszej kolejności zapłaci Tobie czy jednak będzie miał inne priorytety? Każdy rozsądny człowiek dysponuje poduszką finansową na nieprzewidziane okoliczności. Ty musisz zabezpieczyć swój interes. Wszak oddajesz najemcy swój majątek wart kilkaset tysięcy złotych.
Weryfikacja referencji najemcy
Temat referencji jest nieco zaniedbany. W Polsce rynek najmu jest mocno rozdrobniony i przez to wynajmujący ze sobą nie współpracują. Nie następuje wymiana informacji. Choć tutaj następują też zmiany. Przedsiębiorcy wynajmujący dużą ilość nieruchomości albo zarządzający najmem czasami wystawiają najemcom po zakończeniu najmu pisemne referencje. Dlatego możesz zostać zaskoczony przedstawieniem gotowego dokumentu.
O referencje jednak warto pytać. Prosisz o podanie numeru telefonu do poprzedniego wynajmującego dając sobie możliwość odbycia z nim rozmowy. Czy faktycznie tę rozmowę przeprowadzisz to już całkowicie odmienna sprawa. Przy samym podawaniu numeru telefonu widać, czy najemca się czegoś obawia czy nie ma się czego wstydzić.
Jeżeli decydujesz się na rozmowę z poprzednim wynajmującym, to koniecznie zweryfikuj czy faktycznie jest to wynajmujący, a nie zaprzyjaźniona z najemcą osoba. Możesz zapytać jakie mieszkanie wynajmował najemca, ile ma pokoi, na którym jest piętrze, a później porównać te dane z informacjami uzyskanymi od najemcy.
Podsumowanie
Pamiętaj. Możesz mieć najlepszy wzór umowy najmu. Możesz mieć wyliczoną strategię zarabiania na najmie nieruchomości. Wszystkie te starania zniweczy zaniedbanie przy weryfikacji osoby, z którą tą umowę podpiszesz.
Przestrzegaj ustalonych przez siebie reguł weryfikacji. Nie odstępuj od nich w żadnym wypadku. Nie daj się zwieść. Ufaj tylko rozumowi, a nie sercu.
A jakie są Twoje sposoby weryfikacji najemcy?