Odwołanie i zmiana testamentu 

Spo­rzą­dzo­ny testa­ment moż­na zmie­nić bądź odwo­łać w każ­dym cza­sie. Tyczy się to zarów­no cało­ści ostat­niej woli jak i jej poszcze­gól­nych zapisów. 

Ambu­la­to­ria est volun­tas defunc­ti usque ad vitae supre­mum exitum

Ta pare­mia praw­ni­cza obo­wią­zu­ją­ca od 2000 lat ozna­cza, że „Wola spad­ko­daw­cy może być zmie­nio­na aż do ostat­nie­go tchnie­nia”. Współ­cze­śnie upraw­nie­nie to zapi­sa­ne jest w art. 943 i art. 946 kodek­su cywilnego.

Ważna uwaga na początek

Odwo­ła­nie lub zmia­na testa­men­tu wyma­ga by spad­ko­daw­ca posia­dał peł­ną zdol­ność do czyn­no­ści praw­nych. Oso­ba ubez­wła­sno­wol­nio­na czę­ścio­wo lub cał­ko­wi­cie nie może doko­nać zmia­ny lub odwo­ła­nia testa­men­tu. Ubez­wła­sno­wol­nie­nie takiej oso­by nie ozna­cza jed­nak auto­ma­tycz­ne­go unie­waż­nie­nia testa­men­tu spo­rzą­dzo­ne­go przed ubez­wła­sno­wol­nie­niem. Wręcz prze­ciw­nie, wcze­śniej spo­rzą­dzo­na osta­nia wola pozo­sta­je w peł­ni waż­na i wyko­nal­na. Odwo­ła­nia lub zmia­ny testa­men­tu moż­na doko­nać wyłącz­nie osobiście.

Odwołanie testamentu

Odwo­łać testa­ment moż­na na kil­ka spo­so­bów. Spad­ko­daw­ca może po pro­stu spo­rzą­dzić nowy testa­ment. Może też znisz­czyć doku­ment testa­men­tu lub pozba­wić go cech wpły­wa­ją­cych na jego waż­ność. Dopusz­czal­ne jest też doko­na­nie zmian w testa­men­cie, z któ­rych wyni­kać będzie wola odwo­ła­nia jego postanowień.

Spo­rzą­dze­nie nowe­go testa­men­tu może zostać doko­na­ne w dowol­nej for­mie. Moż­na zatem unie­waż­nić testa­ment nota­rial­ny spo­rzą­dza­jąc testa­ment wła­sno­ręcz­ny lub nawet ust­ny. Istot­ne jest jedy­nie, by z tre­ści nowe­go testa­men­tu wyni­ka­ła chęć unie­waż­nie­nia poprzed­nie­go lub wszyst­kich wcze­śniej­szych. Zasa­dy wykład­ni testa­men­tu zakła­da­ją bowiem, że testa­ment może roz­sze­rzać wolę zawar­tą w poprzed­nio spo­rzą­dzo­nych testa­men­tach. Dopó­ki kolej­ne testa­men­ty nie zawie­ra­ją oczy­wi­stej sprzecz­no­ści z poprzed­ni­mi, wszyst­kie uwa­ża­ne są za waż­ne i sku­tecz­ne łącz­nie. Jeże­li spo­rzą­dza­my testa­ment, któ­ry ma zastą­pić poprzed­nie to naj­le­piej zawrzeć w nim zda­nie „odwo­łu­je wszyst­kie poprzed­nie testa­men­ty”. W nowym testa­men­cie wca­le nie musi­my powo­ły­wać spad­ko­bier­ców. Może on zawie­rać tyl­ko odwo­ła­nie wszyst­kich poprzed­nich oświad­czeń woli. Wte­dy zadzia­ła dzie­dzi­cze­nie testamentowe.

Znisz­cze­nie testa­men­tu pocią­ga za sobą odwo­ła­nie go. Moż­na po pro­stu podrzeć testa­ment wła­sno­ręcz­ny lub pozba­wić go cech od któ­rych zale­ży jego waż­ność, np. oddar­cie pod­pi­su. Czyn­ność unie­waż­nie­nia musi być doko­na­na oso­bi­ście przez spad­ko­daw­cę i z zamia­rem odwo­ła­nia. Przy­pad­ko­we przedar­cie lub nad­dar­cie nie unie­waż­nia ostat­niej woli.

Nie­co wię­cej uwa­gi wyma­ga odwo­ła­nie testa­men­tu nota­rial­ne­go. Nota­riusz spo­rzą­dza­jąc testa­ment, robi to w for­mie aktu nota­rial­ne­go. Na nasze życze­nie fakt spo­rzą­dze­nia takie­go testa­men­tu może zostać odno­to­wa­ny w powsta­łym w 2011 roku ogól­no­pol­skim Nota­rial­nym Reje­strze Testa­men­tów. Znisz­cze­nie odpi­su aktu nota­rial­ne­go może nie wystar­czyć do unie­waż­nie­nia takie­go oświad­cze­nia woli, bowiem w wypad­ku naszej śmier­ci spad­ko­daw­cy mogą w reje­strze spraw­dzić czy testa­ment spi­sa­li­śmy i popro­sić wła­ści­we­go nota­riu­sza o spo­rzą­dze­nie odpi­su. Zresz­tą na nota­riu­szu cią­ży obo­wią­zek dostar­cze­nia odpi­su testa­men­tu do sądu spad­ku jeże­li dowie się o śmier­ci spad­ko­daw­cy. Powin­ni­śmy zatem zadbać, by odwo­łać testa­ment nota­rial­ny poprzez spo­rzą­dze­nie nowe­go testa­men­tu, tak jak opi­sa­łem to dwa aka­pi­ty wcześniej.

Moż­na odwo­łać testa­ment doko­nu­jąc zmian w jego tre­ści. Może­my po pro­stu prze­kre­ślić testa­ment i dodat­ko­wo dopi­sać na nim „uchy­lo­ny”, „odwo­ła­ny” lub „nie­waż­ny”.

Testa­ment szcze­gól­ny (ust­ny, podróż­ny lub woj­sko­wy) auto­ma­tycz­nie tra­ci moc z upły­wem sze­ściu mie­się­cy od usta­nia oko­licz­no­ści, któ­re uza­sad­nia­ły nie­za­cho­wa­nie for­my testa­men­tu zwy­kłe­go, chy­ba że spad­ko­daw­ca zmarł przed upły­wem tego ter­mi­nu. W wypad­ku testa­men­tu ust­ne­go, tra­ci on moc po upły­wie 6 mie­się­cy od usta­nia oba­wy rychłej śmier­ci lub innych szcze­gól­nych oko­licz­no­ści z uwa­gi na któ­re nie­moż­li­we było spo­rzą­dze­nie testa­men­tu zwy­kłe­go. W wypad­ku testa­men­tu podróż­ne­go po upły­wie 6 mie­się­cy od zakoń­cze­nia podró­ży na pol­skim stat­ku mor­skim lub powietrz­nym na któ­rym testa­ment spo­rzą­dzi­li­śmy. O testa­men­cie woj­sko­wym nie napi­szę bo jest on napraw­dę wyjąt­ko­wy. W każ­dym przy­pad­ku bieg 6 mie­sięcz­ne­go ter­mi­nu ule­ga zawie­sze­niu przez czas, w cią­gu któ­re­go spad­ko­daw­ca nie ma moż­no­ści spo­rzą­dze­nia testa­men­tu zwy­kłe­go, na przy­kład gdy jest w śpiączce.

Po odwo­ła­niu całe­go testa­men­tu spad­ko­bier­cy uzy­ska­ją spa­dek w porząd­ku usta­wo­wym.

Zmiana testamentu

Jak wyni­ka z powyż­sze­go, zmie­nić testa­ment moż­na w dowol­nym momen­cie poprzez spo­rzą­dze­nie nowe­go testa­men­tu. Tak jak w wypad­ku odwo­ła­nia testa­men­tu tak i w wypad­ku zmia­ny naszej ostat­niej woli może­my zmie­nić testa­ment nota­rial­ny spi­su­jąc testa­ment wła­sno­ręcz­ny. Zno­wu pamię­taj­my o zasa­dzie wykład­ni ostat­niej woli. Jeże­li chce­my zmie­nić testa­ment odwo­łu­jąc poprzed­nie to zamie­ść­my w nim wzmian­kę „odwo­łu­ję wszyst­kie poprzed­nie testa­men­ty” i w tym przy­pad­ku przed­staw­my w testa­men­cie wszyst­kie nasze roz­po­rzą­dze­nia. Moż­na też zmie­nić poszcze­gól­ne zapi­sy poprzed­nie­go testa­men­tu. W tym celu po pro­stu opisz­my jakie chce­my doko­nać zmiany.

Wzór zmiany testamentu

Sopot, 6 paź­dzier­ni­ka 2014 roku 

Testa­ment 

Ja, Jan Kowal­ski, uro­dzo­ny 1 stycz­nia 1970 roku w War­sza­wie, zmie­niam moją ostat­nią wolę zawar­tą w testa­men­cie z dnia 22 sierp­nia 2014 roku w ten spo­sób, że zamiast wnucz­ki Gra­ży­ny Nowak ma dzie­dzi­czyć jej mat­ka Doro­ta Nowak.

Jan Kowal­ski 

W sumie to pro­ste nie­mniej jed­nak, lepiej spo­rzą­dzić cały testa­ment od począt­ku odwo­łu­jąc w nim wszyst­kie poprzed­nie lub nisz­cząc je. Lepiej nie dopro­wa­dzać do kłót­ni rodzin­nych zwią­za­nych z wykład­nią testamentu.