Jak napisać testament?

Spo­rzą­dze­nie waż­ne­go testa­men­tu jest nie­zwy­kle pro­ste. Musi­my jed­nak zacho­wać odpo­wied­nią jego for­mę, a w tre­ści powin­na zna­leźć się wyma­ga­na prze­pi­sa­mi pra­wa zawar­tość. Wte­dy będzie on cał­ko­wi­cie waż­ny i nasza ostat­nia wola zosta­nie wyko­na­na po naszej śmierci. 

Jak mówi powie­dze­nie „pew­na jest tyl­ko śmierć i podat­ki”. O podat­kach już tro­chę napi­sa­łem więc teraz czas na dru­gie­go pew­nia­ka. Ale by było zgod­ne z celem tego blo­ga to będzie zno­wu o pie­nią­dzach, a wła­ści­wie o tym jak zde­cy­do­wać o nich po naszej śmier­ci. Spi­sa­nie ostat­niej woli to w Pol­sce nadal temat dość rzad­ko poru­sza­ny. Na zacho­dzie spo­rzą­dze­nie testa­men­tu to norma.

Wzór testamentu

Naj­prost­szy testa­ment może wyglą­dać tak:

 

Sopot, 22 sierp­nia 2014 roku

Testa­ment

Ja niżej pod­pi­sa­ny Jan Kowal­ski, uro­dzo­ny 1 stycz­nia 1970 roku w War­sza­wie, do spad­ku po mnie powo­łu­ję w rów­nych częściach:

• moje­go syna Micha­ła Kowalskiego
• moją wnucz­kę Gra­ży­nę Nowak

Jan Kowal­ski

 

Wystar­czy napi­sać tyl­ko tyle, by testa­ment był waż­ny. Trze­ba jed­nak zwró­cić uwa­gę na nie­zbęd­ne ele­men­ty naszej ostat­niej woli. Zobacz też inne wzo­ry przy­kła­dy testa­men­tów, któ­re umie­ści­łem w oddziel­nym wpisie.

Forma i zawartość testamentu

Jed­ną ze zwy­kłych form spo­rzą­dze­nia testa­men­tu jest testa­ment wła­sno­ręcz­ny (holo­gra­ficz­ny). Aby go spi­sać nie musi­my uda­wać się do nota­riu­sza. Wystar­czy kart­ka papie­ru i długopis.

Testa­ment wła­sno­ręcz­ny jak sama nazwa wska­zu­je musi być w cało­ści spi­sa­ny wła­sno­ręcz­nie przez spad­ko­daw­cę. Nie może być wydru­kiem kom­pu­te­ro­wym opa­trzo­nym jedy­nie pod­pi­sem. Nie­do­pusz­czal­ne jest tak­że napi­sa­nie go na maszy­nie do pisa­nia lub spi­sa­nie go przez mał­żon­ka lub dziec­ko. Wła­sno­ręcz­ne spi­sa­nie testa­men­tu słu­ży ewen­tu­al­ne­mu potwier­dze­niu ory­gi­nal­no­ści przez bie­głe­go gra­fo­lo­ga w trak­cie sądo­we­go postę­po­wa­nia spad­ko­we­go. Uży­wa­my tyl­ko kart­ki papie­ru i dłu­go­pi­su lub pióra.

Testa­ment musi zostać pod­pi­sa­ny, naj­le­piej peł­nym imie­niem i nazwi­skiem. Dzię­ki temu wia­do­mo będzie od razu od kogo ostat­nia wola pocho­dzi. Co praw­da były już przy­pad­ki uzna­nia przez sąd testa­men­tów pod­pi­sa­nych „Wasz ojciec”, ale moż­na tak uczy­nić tyl­ko wte­dy, gdy z testa­men­tu jed­no­znacz­nie wyni­ka kto jest jego auto­rem. Lepiej jest więc zasto­so­wać się w peł­ni do wymogu.

Testa­ment powi­nien zawie­rać datę. Peł­ny dzień, mie­siąc i rok. Data potrzeb­na jest po to, by okre­ślić dokład­nie czas powsta­nia testa­men­tu. Naszą ostat­nią wolę zawsze może­my zmie­nić pisząc kolej­ny testa­ment. Dzię­ki dato­wa­niu kolej­nych testa­men­tów wia­do­mo będzie, któ­ra z nich jest naszą ostat­nią wolą. Jest to też istot­ne z uwa­gi na to, że w przy­szło­ści może­my zostać z róż­nych powo­dów ubez­wła­sno­wol­nie­ni, a tyl­ko dzię­ki dacie na testa­men­cie wia­do­mo będzie, że został on spo­rzą­dzo­ny gdy mogli­śmy samo­dziel­nie funk­cjo­no­wać. Mimo ubez­wła­sno­wol­nie­nia nasza ostat­nia wola będzie nadal waż­na i wyko­na­na. Wpisz­my więc peł­ną datę. Tyl­ko jako cie­ka­wost­kę mogę jedy­nie podać, że data zapi­sa­na jako „pierw­szy dzień Boże­go Naro­dze­nia 1960 roku” został przez sąd uzna­ny jako jed­no­znacz­na data.

Dobrze jest wpi­sać na testa­men­cie miej­sco­wość w któ­rej go spi­sa­li­śmy. Dzię­ki temu będzie wia­do­mo, że powi­nien on jest waż­ny gdyż pod­le­ga pra­wu pol­skie­mu. Usu­wa­my w ten spo­sób poten­cjal­ne zagro­że­nia. W nie­któ­rych kra­jach spi­sa­nie ostat­niej woli może wyma­gać  spe­cjal­nej for­my lub treści.

Dane spad­ko­daw­cy i spad­ko­bior­ców lepiej wska­zać nie tyl­ko z imie­nia i nazwi­ska, ale tak­że wzbo­ga­cić o datę i miej­sce uro­dze­nia lub PESEL. Pamię­taj­my, że z testa­men­tu musi jed­no­znacz­nie wyni­kać kto go spo­rzą­dził i kto został powo­ła­ny do spad­ku.

Z testa­men­tu powin­no wyni­kać też, że jest to nasza ostat­nia wola. Zaty­tu­łuj­my go więc zwro­tem „testa­ment”.

Zobacz przy­kła­dy testa­men­tów, któ­re umie­ści­łem w oddziel­nym wpisie.

Kto może sporządzić testament

Testa­ment może spo­rzą­dzić oso­ba peł­no­let­nia, mają­ca peł­ną zdol­ność do czyn­no­ści praw­nych. Spad­ko­daw­ca nie może dzia­łać w sta­nie wyłą­cza­ją­cym świa­do­me albo swo­bod­ne powzię­cie decy­zji i wyra­że­nie woli. Spo­rzą­dze­nie testa­men­tu pod wpły­wem groź­by lub pod wpły­wem błę­du uza­sad­nia­ją­ce­go przy­pusz­cze­nie, że gdy­by spad­ko­daw­ca nie dzia­łał pod wpły­wem błę­du, nie spo­rzą­dził­by testa­men­tu tej tre­ści powo­du­je rów­nież nie­waż­ność ostat­niej woli.

Nie­waż­ność testa­men­tu powo­du­je też spi­sa­nie go łącz­nie z inną oso­bą. Nie mogą zatem mał­żon­ko­wie wspól­nie spo­rzą­dzić jed­ne­go testa­men­tu — każ­dy musi spi­sać ostat­nią wolę samodzielnie.

Inne ważne informacje o których trzeba pamiętać

W fil­mach, szcze­gól­nie ame­ry­kań­skich, czę­sto spo­ty­ka­my się z sytu­acją w któ­rej przy odczy­ta­niu testa­men­tu boha­te­ra fil­mu jeden z synów dosta­je posia­dłość, a dru­gi fir­mę. W Pol­sce taka for­ma testo­wa­nia jest nie­do­pusz­czal­na. Dzie­dzi­cze­nie zgod­nie z kodek­sem cywil­nym, pole­ga na wej­ściu w ogół praw i obo­wiąz­ków zmar­łe­go (suk­ce­sja gene­ral­na). Każ­dy z dzie­dzi­ców otrzy­ma więc wska­za­ny uła­mek wła­sno­ści każ­de­go z naszych akty­wów, a tak­że będzie zobo­wią­za­ny do zwro­tu takie­go same­go ułam­ka naszych dłu­gów. Wpi­sa­nie w testa­men­cie zwro­tu „syn ma dostać samo­chód, a cór­ka dom” nie powo­du­je jed­nak nie­waż­no­ści testa­men­tu. Przy podzia­le spad­ku zosta­nie jed­nak porów­na­na war­tość obu rze­czy i każ­dy ze spad­ko­bier­ców fak­tycz­nie sta­nie się współ­wła­ści­cie­lem zarów­no auta i domu, a tak­że wszyst­kich innych akty­wów w odpo­wia­da­ją­cej temu pro­por­cji. W tej samej pro­por­cji odzie­dzi­czy też dłu­gi. Wpi­suj­my więc w testa­men­cie każ­de­mu spad­ko­bier­cy odpo­wied­ni uła­mek spad­ku. Jeże­li nie poda­my ułam­ka to zosta­nie przy­ję­te, że chcie­li­śmy spad­ko­bier­com zapi­sać rów­ną część spad­ku. Pra­wi­dło­wy zapis powi­nien brzmieć „…powo­łu­ję do 1/3 spad­ku syna Mariu­sza i do 2/3 spad­ku cór­kę Gra­ży­nę.”.

Oczy­wi­ście może­my wska­zać w testa­men­cie kon­kret­ne skład­ni­ki mająt­ku, jakie mają tra­fić do wska­za­nych osób. Słu­ży temu zapis albo zapis win­dy­ka­cyj­ny. To jed­nak temat na inny wpis na blogu.

Może­my tak­że zde­cy­do­wać co ma się stać w przy­pad­ku gdy­by któ­ryś z spad­ko­bier­ców nie chciał lub nie mógł dzie­dzi­czyć. Słu­ży temu insty­tu­cja przy­ro­stu i pod­sta­wie­nia. Spe­cjal­ny wpis na temat przy­ro­stu i pod­sta­wie­nia znaj­dziesz tutaj.

Testa­ment może zawie­rać wydzie­dzi­cze­nie okre­ślo­nych osób. Opra­co­wa­łem spe­cjal­ny wpis doty­czą­cy wydzie­dzi­cze­nia.

Testa­ment nie może zawie­rać warun­ku ani ter­mi­nu. Na przy­kład nie może­my powo­łać do spad­ku kogoś pod warun­kiem, że oże­ni się we wska­za­nym ter­mi­nie albo wró­ci do kra­ju z emi­gra­cji. Wszel­kie takie roz­po­rzą­dze­nia są nie­waż­ne. Jeśli bez nich spad­ko­daw­ca nie spo­rzą­dził­by testa­men­tu to sąd może unie­waż­nić cały testa­ment. Jedy­nym wyjąt­kiem od tej regu­ły jest sytu­acja, w któ­rej waru­nek lub ter­min speł­nił się przed otwar­ciem spad­ku (śmier­cią spadkodawcy).

Testa­ment zawsze może­my zmie­nić. Naj­pro­ściej znisz­czyć poprzed­ni i napi­sać nowy. Może­my też napi­sać nowy i wska­zać w nim, że poprzed­nie testa­men­ty odwo­łu­je­my. Jeże­li tego nie uczy­ni­my oba testa­men­ty będą wyko­ny­wa­ne łącz­nie w takim stop­niu jak moż­na je ze sobą pogo­dzić. Prze­czy­taj oddziel­ny wpis na temat zmia­ny testa­men­tu.

Odwo­ła­nie testa­men­tu powo­du­je unie­waż­nie­nie go i wpro­wa­dza ponow­nie dzie­dzi­cze­nie usta­wo­we. Testa­ment moż­na odwo­łać nisz­cząc go lub ozna­cza­jąc go w taki spo­sób, by wyni­ka­ło z nie­go, że go odwo­ła­li­śmy. Jeże­li nie dys­po­nu­je­my już poprzed­nim testa­men­tem to w celu odwo­ła­nia go może­my po pro­stu spi­sać kolej­ny wska­zu­jąc chęć odwo­ła­nia poprzed­nich testa­men­tów. Prze­czy­taj oddziel­ny wpis na temat odwo­ła­nia testa­men­tu.

Polub proszę mój profil na FaceBook

Bezpieczeństwo testamentu

Spo­rzą­dzo­ny testa­ment dobrze jest powie­rzyć zaufa­nej oso­bie. Powin­na ona zadbać o to, by po naszej śmier­ci został dostar­czo­ny do sądu w celu ogło­sze­nia. Może­my też powia­do­mić bli­skich o miej­scu w któ­rym umie­ści­li­śmy nasz testament.

Testa­ment jako doku­ment pod­le­ga ochro­nie praw­nej. Prze­ra­bia­nie, pod­ra­bia­nie, nisz­cze­nie czy jego ukry­wa­nie jest prze­stęp­stwem pod­pa­da­ją­cym pod art. 270 lub art. 276 kodek­su kar­ne­go. Dodat­ko­wo, oso­ba któ­ra takie­go czy­nu się dopu­ści może zostać uzna­na za nie­god­ną dziedziczenia.

Inne formy testowania

Testa­ment wła­sno­ręcz­ny (holo­gra­ficz­ny) jest tyl­ko jed­ną, naj­prost­szą for­mą prze­ka­za­nia naszej ostat­niej woli. Oprócz tego do testa­men­tów zwy­kłych zali­cza się testa­ment nota­rial­ny i testa­ment ust­ny (allo­gra­ficz­ny). Każ­da z tych form wyma­ga jed­nak obec­no­ści wska­za­nej w kodek­sie oso­by. Nota­rial­nie spo­rzą­dzo­ny testa­ment, jak sama nazwa wska­zu­je wyma­ga od nas wizy­ty u nota­riu­sza i spo­rzą­dze­nia przez nie­go aktu nota­rial­ne­go. Ostat­nia wola może być prze­ka­za­na tak­że prze­ka­za­na do pro­to­ko­łu ust­nie wobec wój­ta (bur­mi­strza, pre­zy­den­ta mia­sta), sta­ro­sty, mar­szał­ka woje­wódz­twa, sekre­ta­rza powia­tu albo gmi­ny lub kie­row­ni­ka urzę­du sta­nu cywil­ne­go. Musi się to odbyć w obec­no­ści dwóch świad­ków i spi­sa­ny w pro­to­ko­le pod­pi­sa­nym przez wszyst­kie obec­ne oso­by. To nie­co kło­po­tli­we for­my testo­wa­nia i dla­te­go nie będę teraz tema­tu rozwijał.

Dopusz­czal­ne są też testa­men­ty szcze­gól­ne: ust­ny, podróż­ny i woj­sko­wy. Mogą one zostać spo­rzą­dzo­ne tyl­ko w ści­śle okre­ślo­nych przy­pad­kach toteż rów­nież nie będę o tym w tym arty­ku­le pisał.

Zmiana testamentu

W każ­dej chwi­li możesz zmie­nić lub odwo­łać swój testa­ment. Jak to zro­bić opi­sa­łem w oddziel­nym wpi­sie.

Dziedziczenie ustawowe

Jeże­li nie pozo­sta­wisz waż­ne­go testa­men­tu, to spa­dek po Tobie zosta­nie odzie­dzi­czo­ny zgod­nie z prze­pi­sa­mi Kodek­su cywil­ne­go. Na temat dzie­dzi­cze­nia usta­wo­we­go przy­go­to­wa­łem oddziel­ny wpis.

Przeczytaj też

Przy­kła­dy testa­men­tów z wyjaśnieniami

Dzie­dzi­cze­nie usta­wo­we — gdy nie ma testamentu